अ‍ॅलन ट्युरिंग आणि क्रिप्टो-अ‍ॅनालिसिस

क्रिप्टो-अ‍ॅनालिसिस म्हणजे काय?

क्रिप्टो-अ‍ॅनालिसिस म्हणजे एखाद्या गुप्त संदेशाचे कूटबद्ध (encrypted) स्वरूप वाचण्याचा आणि मूळ संदेश समजून घेण्याचा प्रयत्न.

यात कूटलेखन पद्धती (cipher techniques) समजून घेतल्या जातात, त्या तोडण्याचा मार्ग शोधला जातो.

उद्दिष्ट:

– क्रिप्टो-अ‍ॅनालिसिस हा गुप्तचर यंत्रणांचा मुख्य भाग आहे. त्यातून समोरच्या देशाचा गुप्त संवाद समजला जातो.

दुसऱ्या महायुद्धात हा वापर जर्मनीच्या एनिग्मा कोड साठी केला गेला.

एनिग्मा मशीनची ओळख:

जर्मनीने Enigma Machine नावाची एक यांत्रिक उपकरण वापरून कोड बनवायचे.

यात रोजचे कोड बदलायचे आणि त्याचे 150 ट्रिलियनहून अधिक शक्यता होत्या.

त्यामुळे एनिग्मा कोड तोडणं जवळपास अशक्य वाटायचं.

क्रिप्टो-अ‍ॅनालिसिस कसे करतात?

1. कोड किंवा Cipher समजून घेणे:

जर्मनीने एनिग्मा मशीन वापरून दररोज नवीन कोड बनवले.

या मशीनमध्ये अनेक रोटर्स (फिरणारे चक्र) असत, जे अक्षरांचे वेगळे संकेत तयार करतात.

2. संकेतांचा नमुना (Pattern) शोधणे:

ब्रिटीश क्रिप्टो-विश्लेषकांनी जर्मन रेडिओ संदेश ऐकले.

त्यातील शब्द, सुरुवात-शेवटच्या नमुन्यांचे विश्लेषण केले.

3. Bomb मशीन तयार करणे (Turing's Contribution):

अ‍ॅलन ट्युरिंगने एक Electro-Mechanical Device तयार केली – Bombe.

ह्या मशीनने हजारो संयोजन तपासून कोड कोणता वापरला गेला आहे ते शोधले.

4. डिकोडिंग (Decrypting):

एकदा दिवसाचा एनिग्मा सेटअप समजला की, त्या दिवसाचे सगळे संदेश वाचता येत.

क्रिप्टो-अ‍ॅनालिसिसचे परिणाम

1. युद्ध लवकर संपले:

• 1939 ते 1945 दरम्यान, ब्रिटीश गुप्तचर संस्था Bletchley Park ने दररोज हजारो संदेश वाचले.

• त्यामुळे जर्मनीच्या हल्ल्यांची पूर्वकल्पना मिळाली.

• युद्ध 2-4 वर्षांनी लवकर संपले, आणि अंदाजे 20 ते 30 लाख जीव वाचले.

2. ब्रिटिश नौदल वायुदल सुरक्षित झाले:

• जर्मन U-Boats (पाणबुडी) कुठे आहेत हे समजत असल्याने, ब्रिटीश जहाजं वाचवता आली.

• अन्न व शस्त्र पुरवठा अचूक आणि सुरक्षित झाला.

3. संगणकशास्त्र आणि AI ची बीजे:

• ट्युरिंगने या कामातून संगणकाची मूलभूत रचना मांडली – ट्युरिंग मशीन.

• हाच पाया पुढे AI साठी उपयुक्त ठरला.

4. तांत्रिक आणि गुप्तचर क्रांती:

• ट्युरिंग व त्याच्या सहकाऱ्यांनी आधुनिक गुप्तचर विज्ञानाची पायाभरणी केली.